Como alimentarnos segundo a nosa idade / Lactante: primeiro ano de vida

As indicacións de alimentación durante o primeiro ano deben considerar non só os requirimentos nutritivos desa idade senón tamén as características de maduración e desenvolvemento dos sistemas neuromuscular, gastrointestinal, renal e inmunolóxico, de modo que se estableza unha transición gradual desde a alimentación ao peito materno até a dieta mixta habitual do neno maior e do adulto.

Hai que ter presente que, aínda que se trate dun recentemente nacido cun peso, talla e nivel psíquico axeitado, o organismo presenta limitacións xa que non está completamente desenvolvido. Ademais, únese o feito de que, como consecuencia do ritmo acelerado de crecemento, as necesidades nutritivas nesta etapa son moi altas.

As limitacións que presenta o organismo, san pero en fase de desenvolvemento son as seguintes:

O sistema dixestivo

O neonato ten riles inmaturos que incrementan o seu tamaño e funcionalidade nas primeiras semanas de vida. Estes órganos duplican o seu peso cara ao seis meses e triplícano cara ao ano de idade. A función renal é óptima cando a alimentación achega suficiente cantidade de auga e unha baixa carga renal de solutos (sustancias disoltas en líquido: sales minerais, glicosa…), como é o caso do leite materno. Con todo, a inxesta de leite de vaca ou de fórmulas infantís mal preparadas nos primeiros meses de vida, así como vómitos e/ou diarreas persistentes alteran a función renal.

A capacidade gástrica do lactante aumenta de 10 a 20 mililitros no nacemento até 200 ao primeiro ano, o que lle permite consumir comidas máis abundantes e menos frecuentes. A velocidade de vaciamiento é relativamente lenta, dependendo do volume e a composición da comida.

O páncreas non secreta ou secreta baixos niveis de certas encimas necesarias para culminar o proceso dixestivo. O fígado está así mesmo finalizando a maduración de moitas funcións, como a capacidade de formar glicosa, de sintetizar ácidos biliares (necesarios para a dixestión das graxas), etc.

A dixestión de hidratos de carbono ocorre principalmente no intestino delgado. O recentemente nado ten encimas que lle permiten dixerir adecuadamente azucres sinxelos como a lactosa (azucre do leite), sacarosa (azucre común) e algúns oligosacáridos; con todo posúe baixos niveis da encima amilasa salival e só un 10% da actividade de amilasa pancreática o que limita a capacidade para dixerir hidratos de carbono complexos (fariñas, cereais) antes do tres ó catro meses de idade.

A dixestión e absorción de proteínas funcionan eficientemente en recentemente nados e en prematuros, con todo, debe evitarse unha inxesta excesiva porque isto implica un sobreesfuerzo renal de consecuencias negativas. A capacidade para absorber proteínas nos primeiros meses permite o paso de inmunoglobulinas (anticorpos que pasan da nai ao bebé) do leite materno, pero se se incorporan proteínas estrañas (leite de vaca, pan…), con capacidade antigénica auméntase o risco de desenvolvemento de alerxias alimentarias (véxase máis abaixo: Lectura recomendada: Prevención de alerxias alimentarias).

A dixestión e absorción de graxas é deficiente no recentemente nado e no prematuro debido a que a actividade de certas encimas pancreáticas e a cantidade de sales biliares son insuficientes. Esta baixa actividade compénsase especialmente por unha lipasa específica contida no leite materno que se activa ao chegar ao duodeno (porción do intestino delgado próxima ao estómago), o que non ocorre cando o leite materno é substituído por fórmulas lácteas.

O sistema renal

Xeralmente a base de arroz, pasta, verduras con pataca, legumes en puré. O valor nutritivo deste primeiro prato é o achegue enerxético, principalmente a partir dos hidratos de carbono complexos. É importante afacer aos nenos a tomalo porque as necesidades enerxéticas son as primeiras que deben cubrirse si quérese que as proteínas dos alimentos cumpran no organismo a función de formar tecidos e favorecer o crecemento. Se isto non se ten en conta, o organismo utilizará as proteínas para resolver as súas necesidades enerxéticas e estarase levando a cabo unha alimentación desequilibrada.

O sistema nervioso

Tras o nacemento séguese desenvolvendo. Durante o primeiros catro meses, o cerebro aumenta o seu volume a razón de dous gramos ao día.

O sistema inmunitario

O bebé non vai producir por si mesmos anticorpos que lle protexen fronte a infeccións e contaminacións até a cuarta ou sexta semana de vida. Por iso é tan importante o leite materno, que lle transfire inmunoglobulinas a diferenza das fórmulas infantís adaptadas.

A dixestión e absorción de graxas é deficiente no recentemente nado e no prematuro debido a que a actividade de certas encimas pancreáticas e a cantidade de sales biliares son insuficientes. Esta baixa actividade compénsase especialmente por unha lipasa específica contida no leite materno que se activa ao chegar ao duodeno (porción do intestino delgado próxima ao estómago), o que non ocorre cando o leite materno é substituído por fórmulas lácteas.

Ritmo de crecemento e desenvolvemento

Certos parámetros antropométricos orientan e serven para comprender porque as necesidades nutritivas nesta etapa son proporcionalmente tan superiores ás da persoa adulta.

Peso: O peso do neno ao nacer vén determinado polo peso da nai previo á xestación, a duración do embarazo e ganancia de peso durante o mesmo, e oscila entre os 2,5 e 3,5 quilos. Durante o primeiro ano de vida triplícase o peso do nacemento. Estímase unha ganancia ponderada mínima duns 24 gramos ao día, é dicir, 1 gramo/ hora os primeiros meses. En valores absolutos os aumentos de peso son de 7 quilos o primeiro ano e 2,5 quilos o segundo. É normal que o neonato perda peso nos primeiros días de vida extrauterina, que recupera entre os 8 e os 12 días seguintes.

Talla: Pasa de 45-50 centímetros (cm) ao nacemento a 75-80 cm ao ano de vida (aproximadamente uns 25 cm), o que significa un aumento do 50% de talla respecto ao nacemento. No segundo ano só aumenta uns 15-25 cm, e despois uns 7-10 cm por ano.

Dentición: Normalmente comeza sobre os 6-8 meses. Si a saída dos dentes atrásase e non se observan problemas de crecemento óseo, pode tratarse dunha característica xenética familiar.

Desenvolvemento psicomotor: Cara aos 12-14 meses permite ao neno iniciar a marcha e relacionarse coa contorna.

Desenvolvemento dos sentidos: A alimentación xoga un papel moi importante no desenvolvemento do gusto, olfacto, vista e mesmo tacto e oído.