Como alimentarnos segundo a nosa idade / Nenos de 1 a 3 anos

O neno debe incorporarse á dieta familiar seguindo uns patróns alimentarios que van influír decisivamente nos seus futuros hábitos de alimentación. Aínda que isto é certo, non hai que esquecer que o neno dun a tres anos pode mostrar unha certa vulnerabilidade ao presentar determinadas limitacións alimenticias.

Os nenos están en constante crecemento e desenvolvemento de ósos, dentes, músculos e sangue, polo que requiren máis nutrientes en proporción ao seu peso que os adultos.

A enerxía dos alimentos deberá ser suficiente para asegurar o crecemento e evitar que se recorra aos seus reservas corporais para obter enerxía, pero á vez non será tan excesiva que provoque obesidade.

Por outra banda, ao minguar a súa velocidade de crecemento respecto ao primeiro ano de vida, adoita producirse falta de apetito, o que se traduce nunha inxesta espontánea menor que non debe preocupar aos pais. Este feito, que pode acentuarse máis do necesario, unido a que expresan determinadas aversións alimenticias e á inmadurez de habilidades motoras, xustifica a vulnerabilidade nestas idades. Tamén hai que ter en conta que a esta idade non se pode seguir un patrón de comidas semellante ás do adulto, é dicir tres comidas importantes ao día sen ningún complemento entre elas, dada a súa menor capacidade dixestiva.

É na primeira infancia cando se adquiren bos hábitos alimentarios, e a familia é a institución máis indicada para iniciar aos pequenos no consumo de todos os alimentos.

A partir dos 12 meses de idade debe iniciarse progresivamente a introdución de alimentos cunha textura máis grosa para ir afacendo ao neno a alimentos troceados. Para empezar, ofreceranse alimentos esmagados co tenedor para ir cambiando a un troceado pequeno. Todo iso dependendo de cada neno e a súa rapidez na aprendizaxe da masticación. O obxectivo é que ao chegar aos 18-24 meses o neno coma os alimentos troceados.

Características xerais da dieta

• A dieta debe ser equilibrada e variada en pratos, sabores, texturas e consistencia e mesmo cores, para afacer ao padal e lograr un axeitado achegue nutritivo. O cheiro, a cor, o sabor e a forma inflúen nos seus gustos persoais.
• Débese procurar que o neno non adquira condutas alimenticias caprichosas e monótonas con preferencia cara a uns alimentos, aversión a outros que poden conducirlle a levar unha alimentación deficitaria.
• Os menús deben adaptarse ás características individuais, familiares e económicas en cada caso.
• Ao neno, sobre todo na menor idade, hai que educarlle para que mastique ben e, así mesmo, a un axeitado manexo dos utensilios de mesa.
• Á hora de introducir alimentos novos convén facelo progresivamente e ao principio de cada comida, cando o neno ten máis apetito.
• Si o neno queda a comer na gardaría, é preciso coñecer o menú de cada día co fin de completar e equilibrar a dieta coas comidas de casa.
• Limitar o consumo de alimentos superfluos “calorías buxán” (lambetadas, chucherías, snacks, refrescos...), especialmente entre as principais comidas, para que coman o que teñen que comer ás súas horas.
• Ter en conta que o almorzo é unha das comidas máis importantes do día.
• No xantar ou a merenda, débese favorecer a inxesta de bocadillos preparados en casa, froitas e produtos lácteos, sen abusar dos embutidos, patés e queixos graxos.

A estrutura dunha comida convencional debe comporse de:

Primeiro prato: Xeralmente a base de arroz, pasta, verduras con pataca, legumes en puré. O valor nutritivo deste primeiro prato é o achegue enerxético, principalmente a partir dos hidratos de carbono complexos. É importante afacer aos nenos a tomalo porque as necesidades enerxéticas son as primeiras que deben cubrirse si quérese que as proteínas dos alimentos cumpran no organismo a función de formar tecidos e favorecer o crecemento. Se isto non se ten en conta, o organismo utilizará as proteínas para resolver as súas necesidades enerxéticas e estarase levando a cabo unha alimentación desequilibrada.

Segundo prato: Carnes, derivados cárnicos, peixe ou ovos. Deben aparecer en cantidades moderadas (a fame non debe saciarse a base de proteínas). Poden acompañarse dunha guarnición de ensalada ou verduras ou patacas (asadas ou cocidas ou en puré, non sempre fritas). Convén incluír polo menos 3 veces por semana pescado (branco e azul) e ovos, até tres veces por semana.

Sobremesas: O mellor é incluír unha froita e alternar con produtos lácteos sinxelos (iogur, petit suisse, etc.)

Racións diarias de alimentos

Para evitar calquera trastorno producido pola incorporación dun alimento novo, é imprescindible introducir ao comezo unha pequena cantidade do mesmo, observar a tolerancia e esperar entre 7 e 10 días antes de incorporar o novo produto de forma habitual.

• Si ao neno desagrádalle beber leite, esta pódese substituír parcial ou totalmente por outros produtos lácteos como queixo, iogur…, nas cantidades indicadas na táboa (alimentos equivalentes), e ofrecer pratos que inclúan leite entre os seus ingredientes (croquetas, purés, gratinados, salsa bechamel, natillas, flanes…).

  O Comité de Nutrición da Sociedade Europea de Nutrición e Gastroenterología Pediátrica (ESPANG) recomenda a utilización do leite de continuación até o tres anos, pero por motivos principalmente económicos, a maioría de familias non a empregan. Actualmente apareceu no mercado leite de crecemento ou junior, que é intermedia entre o leite de continuación e a de vaca. Está indicada para nenos a partir do ano.

• Se o neno é vegetariano será conveniente o asesoramento con profesionais sanitarios expertos en temas de alimentación (dietistas e nutricionistas), para revisar con meticulosidad o consumo habitual de alimentos e ver a maneira de combinalos co fin de evitar déficits nutritivos.
• Os miolos non son un alimento indispensable como supoñen moitas nais e pais. A pesar do seu importante contido en fósforo, son moi ricos en colesterol e existen outros alimentos na dieta que cobren perfectamente as necesidades de devandito mineral. Con todo, pódense consumir esporadicamente si ao neno gústanlle, o que non sempre ocorre.
• Os cereais de almorzo listos para consumir poden resultar aínda difíciles de masticar, polo que é preferible elixir cereais de cocción (copos de avena, copos de 5 cereais) que esporadicamente poden substituír as papillas da mañá.
• O neno ten que empezar a incluír pan nas comidas. Terase preferencia polo pan branco, xa que o pan integral non é aconsellable antes dos 7 anos debido á súa acción irritante sobre o tubo dixestivo. O pan pode substituír ás galletas da merenda, e axuda ao neno na dentición (nese caso débese cortar un anaco de cortiza no sentido lonxitudinal do pan).
• As patacas son a base da maioría de purés de verduras. Pódense servir cocidas, ao vapor e non sempre fritas. Os purés de pataca son ricos en almidón e necesitan unha boa impregnación salival para ser dixeridos completamente. O neno a miúdo engóleos “de golpe” e pódelle provocar flatulencia, por esta razón é mellor non abusar deles.
• Certas verduras: zanahorias, espinacas, nabos e acelgas, son a miúdo ricas en nitratos. Para reducir estas sustancias, unha vez cocidas débense conservar nun envase sen o caldo e convén non recalentarlas máis dunha vez. Así mesmo, non se debe aproveitar o caldo onde se coceron devanditas verduras.

Distribución de comidas ao longo do día

Nesta época é conveniente que o neno realice catro (ou cinco) tomas ao día, é dicir, almorzo, comida, merenda ou xantar e cea; o que responde á limitada capacidade dixestiva do neno. Algúns aínda necesitan unha toma láctea antes de deitarse; outro non, xa que as súas comidas poden ser completas e incluír o leite ou sobremesas lácteas como final dalgunha comida.

É importante, para a adquisición duns hábitos alimentarios saudables manter os horarios de comidas dun día para outro e non saltarse ningunha toma.

O almorzo: Hai moitos nenos que non teñen apetito ao levantarse por numerosas razóns: temen ir á gardaría e a angustia quítalles o apetito, déitanse ou se levantan demasiado tarde e non están o suficientemente espertos para que o seu apetito poida manifestarse, atópanse sós na mesa e abúrrense, a monotonía e uniformidade dos almorzos non os fai atractivos…

O almorzo é unha das comidas máis importantes do día. Un almorzo con présas é equivalente a un almorzo pobre; por tanto é necesario dedicar tempo suficiente a sentar e evitar compaxinar a toma do almorzo con outras actividades por exemplo, ver a televisión.

É recomendable que na primeira comida do día inclúanse: lácteos, cereais de todo tipo (galletas, cereais de almorzo, torradas, pan ou bollería non demasiado graxa). Se ademais se inclúe unha froita ou o seu zume, mellor aínda. Outros produtos ricos en azucres como o mel, marmeladas ou confituras tamén están reservadas para que formen parte do almorzo.

Xantares e/ou merendas: A maioría dos nenos comen catro ou cinco veces ao día, polo que son importantes os refrixerios xa que contribúen ao achegue total de nutrientes. Os refrixerios non se limitarán a galletas, refrescos, patacas fritas, que son alimentos que “enchen” pero que non nutren. Tanto o xantar como a merenda, constitúen un complemento enerxético e polo menos un deles debe ser unha parte habitual da alimentación infantil, para evitar que transcorran moitas horas desde unha comida até a seguinte, pero a cantidade non debe ser excesiva para que non reste apetito ao neno á hora da comida ou cea.

Interesa que eles participen si é posible na súa preparación, para que sexan conscientes da súa importancia.

A comida: Na nosa sociedade a comida constitúe a principal toma de alimentos do día e é o momento de encontro que favorece a relación familiar e o ensino e aprendizaxe dos hábitos de alimentación. Por iso débese propiciar un clima tranquilo, sosegado, sen interferencias (TV, radio, animais…) Débese evitar no posible a anarquía nos horarios, a preparación de alimentos a última hora, as interrupcións longas entre prato e prato, berros e regañinas constantes, comer con moita rapidez e as situacións incómodas por falta de espazo.

Débese coidar a presentación dos pratos, temperatura e a orde e limpeza da mesa.

A cea: Deberíase tender a que fose outro momento de encontro ao redor da mesa, en ambiente tranquilo e sen distraccións. A cea debe ser complementaria á comida, polo que hai que ter en conta os alimentos que se consumiron en casa ou na gardaría e non repetilos. A cea debe ser máis lixeira que a comida, e canto antes para que de tempo de facer a dixestión e durmir ben.

Como cociñar e condimentar

• As presentacións máis apropiadas son as sopas, os purés, as cremas, os guisos e estofados con pouca graxa, as carnes trituradas ou cortadas en anacos pequenos, as croquetas, tortillas, etc., preparacións zumentas e de fácil masticación, e débense evitar as preparacións á prancha e as carnes moi secas.
• Prefira as técnicas culinarias máis sinxelas e suaves: con auga - cocida, vapor, escalfado, forno, papillote, microondas e rehogados con pouco aceite.
• Modere os guisos e estofados graxos, frituras, empanados e rebozados e os alimentos á prancha (resultan secos).
• Para que a comida resulte máis apetitosa pódense empregar con moderación diversos condimentos suaves (allo, cebola, allo porro, herbas aromáticas…). No entanto, a estas idades débese optar por pratos con sabores suaves e pouco condimentados, para que os nenos sexan capaces de identificar o sabor real de cada alimento.
• O vinagre e o aceite (oliva e sementes) poden ser macerados con herbas aromáticas