Como alimentarnos segundo a nosa idade / Nenos de 1 a 3 anos

Cales son as dificultades máis comúns en relación á alimentación

O neno, pasado o primeiro ano de vida e en certo xeito o segundo, comeza a entrar en contacto coa sociedade en diversos aspectos e especialmente no alimentario. En primeiro lugar, prodúcense influencias evidentes por parte doutros compoñentes da familia, familias de amigos e os seus propios amigos, que ofrecen alimentos ao neno, en moitas ocasións lonxe dos patróns alimenticios recomendados, talles como doces, xeados e lambetadas diversas, que poden afectar significativamente ao comportamento alimentario. En segundo lugar, o comedor da gardaría constitúe outro elemento incidente na alimentación do neno, ao constituír unha parte importante da dieta diaria que se repite cinco días á semana, durante moitas semanas ao ano.

Moitas dificultades relacionadas co consumo de alimentos proveñen duns inadecuados costumes adquiridos nos primeiros meses de vida. Para os nenos destas idades, a familia é a principal influencia no desenvolvemento dos hábitos alimentarios. Os pais e os irmáns de maior idade son modelos importantes para os pequenos na súa aprendizaxe e imitación.

A atmosfera en torno ao alimento e a hora da comida tamén é un factor importante que contribúe ás actitudes cara aos alimentos e as comidas. Si o adulto ten altas expectativas respecto ao comportamento do neno á hora para comer, e ameázao con reprimendas, isto fará que o neno sinta temor á hora para comer. As discusións e outras tensións emocionais tamén exercen un efecto negativo. As comidas que se consomen con présa, crean unha atmosfera de axitación e reforzan a tendencia a comer con demasiada rapidez. Un ambiente positivo implica dedicar tempo suficiente ás comidas, tolerar derrames ocasionais e fomentar a conversación que inclúe a todos os membros da familia, por pequenos que sexan algúns deles.

As necesidades enerxéticas dos nenos poden variar moito e é aconsellable respectar, na medida do posible, a sensación de saciedade ou de fame expresada polos propios nenos. É unha equivocación querer estandarizar a alimentación en función da idade, e obrigar a todos os nenos a tomar a mesma cantidade e ao mesmo tempo; e igualmente é un erro frecuente tentar que os nenos terminen os pratos cando se serviron racións parecidas ás dos adultos. Unha ración pode non ser suficiente para uns e en cambio ser excesiva para outros. Uns comen pouco cada vez e teñen fame cada dúas horas; outros son capaces de deglutir cantidades maiores e esperar plácidamente até a seguinte toma.

Si fórzase ao neno a aceptar a ración e o ritmo que teoricamente lle convén, créanse conflitos inevitablemente.

Inapetencia cara aos alimentos

A inapetencia infantil é un dos motivos de maior preocupación de pais e nais. Na maioría dos casos non é sinónimo de enfermidade e a situación reverte facilmente.

Aproximadamente o 10-25 % dos nenos entre dous e cinco anos son levados á consulta de pediatría coa queixa de que o neno non come nada, e cando o fai o é con desgana e protestas, e ademais parece que non crece o suficiente.

Unha historia clínica e dietética detallada e unha exploración física completa permiten descartar enfermidades agudas ou crónicas. Nese caso, a familia debe ser tranquilizada e informada respecto ao normal crecemento e desenvolvemento do neno a esta idade.

A maior parte dos nenos que rexeitan comer teñen un apetito apropiado para a súa idade e o seu ritmo de crecemento. A pesar de que a inxesta de alimentos varía dun día a outro e pode parecer que eles non comen durante longos períodos de tempo, o seu crecemento e desenvolvemento é normal.

Moi frecuentemente, a razón pola cal os pais forzan a comer aos seus fillos é porque eles descoñecen ou non entenden a diminución fisiolóxica do apetito que se dá despois do primeiro ano de idade. Durante estas idades, a maior parte dos nenos gañan entre 2-3 quilos por ano. Este ritmo de crecemento é só o 20-30 % do que teñen durante o seu primeiro ano de vida. Como consecuencia, a esta idade os nenos teñen menores requirimentos nutritivos e menor apetito totalmente fisiolóxico.

Os nenos están máis interesados polo mundo que os rodea que polos alimentos. Forzándolles a comer un determinado alimento podemos conseguir que os rexeite todos, e pode quedar condicionado a rexeitar a comida, xa que para el, o acto para comer convértese en algo incómodo e pouco pracenteiro.

O rexeitamento á alimentación tamén pode ser o resultado dunha técnica de alimentación inapropiada: castigos, súplicas e subornos.

Para os nenos pequenos a familia é o modelo ideal para o desenvolvemento das preferencias e dos hábitos alimentarios. Se un membro da familia rexeita comer un determinado alimento, o neno imita o seu comportamento.

É necesario diferenciar a inapetencia recente da habitual. A inapetencia recente é a que aparece cando o neno s ufre unha enfermidade aguda, e o máis probable é que esta desapareza cando resolve a enfermidade. A inapetencia habitual é a que se prolonga no tempo e pode ser falsa ou verdadeira.

A falsa inapetencia, debemos sospeitala cando o neno come moitas lambetadas, toma zumes todo o día, toma abundante cantidade de leite, come a deshora, come doces antes das comidas e non acepta determinados alimentos, por exemplo verduras. En cambio a verdadeira inapetencia é aquela que frecuentemente se presenta nun neno cun peso por baixo do normal para a súa idade, sen enerxías ou desganado. Esta situación, adoita ser xeralmente sinónimo de enfermidade, e o médico é o encargado de realizar o diagnóstico e comezar o tratamento canto antes para que o neno poida reiniciar unha alimentación axeitada e recuperar o seu peso.

Como manexar a un neno con “falsa inapetencia”:

• Controlar que come a deshora: reducir o consumo de lambetadas e controlar a inxesta de zumes ou leite.
• Cumprir coas catro comidas principais diarias (almorzo, comida, cea e xantar ou merenda)
• A atmosfera á hora para comer así como o comportamento de cada un dos membros da familia na mesa pode estimular ao neno a imitalos e desta maneira a comer de forma correcta. Débese evitar compaxinar a comida con outras actividades (TV, radio, xogos…)
• Permanecer na mesa durante o tempo que dure a comida.
• Comer o menú segundo a orde da súa presentación.
• Ter en conta as preferencias do neno e coidar a presentación dos pratos. Un prato decorado con gusto, racións individuais, pratos sorpresa, explicar un conto, excitan máis o apetito que a monotonía dunha comida que se repite cada semana.
• Probar con alimentos novos a pequenas doses, negociar unha cantidade mínima, e aínda que algúns sexan rexeitados, non ceder aos caprichos.
• Debido á súa menor capacidade e ao seu apetito variable, responden mellor a porcións pequenas de alimentos ofrecidas varias veces ao día.
• Cando o neno adopta unha conduta inadecuada á hora para comer, non se deberá manifestar con berros, enfado ou castigos. Retírase o prato unha vez finalizado o tempo acordado e preséntaselle na próxima comida. Non ten sentido "chantajear", "comprar" ou "castigar" ao neno para conseguir que coma. Os nenos que comen menos nunha comida adóitano compensar comendo máis na seguinte.
• Os nenos poden estar cansos ou excitados como consecuencia dos xogos e por tanto non ter sensación de fame nin desexos para comer.

Cando a falta de apetito é consecuencia dunha enfermidade, a inapetencia aparece de forma brusca e relaciónase con todo tipo de alimentos, non sendo un rexeitamento selectivo ou concreto dun alimento determinado da dieta. Neste caso, pódense seguir as seguintes pautas dietéticas:

• Fraccionar as comidas en varias tomas de menor volume.
• Ofrecer líquidos entre horas, non durante as principais comidas para non diminuír o apetito do neno.
• Enriquecer os pratos para que estes sexan máis nutritivos: engadindo leite en po ao vaso de leite, quesitos ou clara de ovo no puré, galletas no batido de froitas…

Na maioría dos casos, o rexeitamento a alimentos concretos adoita ser transitorio e cos anos, os máis pequenos volven introducilos na dieta diaria.

Negativismo

O negativismo defínese como o rexeitamento persistente de determinados alimentos ou comidas. Adoitan ser nenos dominantes, consentidos, con sobreprotección e que poden trasladar estas condutas a outros ámbitos da súa vida social. A permisividad da familia por diferentes motivos (diferenzas de opinión entre os pais, présas, presenza de visitas…) fai que o neno satisfaga sempre os seus desexos.

Algunhas pautas a seguir:

• Dar a probar variedade de alimentos e sabores de forma distendida, non con imposicións fortes.
• Non perder os nervios, non gritar nin ameazar.
• Negociar a cantidade mínima de cada prato a comer e que o neno ou nena sírvase. Favorece a autonomía, independencia e responsabilidade na súa elección. Pódeselle esixir que probe polo menos unha parte simbólica antes de negarse a comer, pero se o pai ou a nai rexeita un e outro prato, como se pode esixir ao neno que llo coma todo?
• Non substituír un alimento rexeitado por outro de maior agrado. Este é o primeiro paso para o inicio do negativismo.
• Se rexeita o primeiro prato polo segundo, condicionar a toma do segundo a unha mínima cantidade do primeiro.
• A comida non debe durar máis de 30 minutos. As comidas familiares que se eternizan son un verdadeiro suplicio para os pequenos. Se o neno come aos poucos, utilizar un prato que manteña o alimento quente. Ao cabo de 10 minutos, se segue igual, retirar o prato tal e como estea e substituílo polo seguinte sen comentarios nin dramas. Pero se o neno esixe comer 10 minutos despois da comida, non debe dárselle nada até a merenda, sen enfadarse pero firmemente; non é ningún drama que o neno pase fame 1 ó 2 horas. É mesmo desexable que saiba o que é a sensación de fame. Se os seus pais teñen suficiente constancia, o neno comprende moi pronto que debe comer á hora das comidas, e só a esa hora.
• Non se deben empregar nunca os alimentos como premio ou castigo, xa que isto pode conducir a condutas alimentarias negativas; caprichos, rexeitamento ou aversión por certos alimentos.

Comportamento inadecuado na mesa

Existen unhas normas relativas aos hábitos hixiénicos e de comportamento axeitado de aceptación xeral que se tratará de inculcar aos nenos e nenas desde pequenos.

Hixiene

Antes de manipular calquera alimento o neno ou nena debe manifestar a necesidade de lavarse correctamente as mans. O mesmo ocorre coa hixiene bucal a ter en conta unha vez finalizada cada comida.

Posturas

Ensinar ao neno ou nena a comer sentado e permanecer na mesa ata que finalice o acto da comida. Manter as costas ergueitas e procurar que non estenda os cóbados para evitar que ocupe demasiado espazo e moleste á persoa que senta ao seu lado na mesa, xa sexa en casa ou no comedor de gardaría.

Tempo

Os nenos e nenas moi pequenos carecen do sentido do tempo e tenden a comer a calquera hora, polo que é preciso fixar uns horarios e tratar de respectalos co máximo rigor.

Uso de utensilios

Parte importante na aprendizaxe e desenvolvemento de habilidades como a autonomía, coordinación e control de movementos é a utilización dos utensilios.

O neno dun ano de idade usa principalmente os dedos para comer e pode requirir de axuda ao utilizar unha cunca. Cara aos dous anos de idade, pode soster a cunca cunha man e tamén utilizar a culler, pero aínda prefire en ocasións utilizar as mans. Cara aos tres anos xa se pode facer xeneral o uso de culler e tenedor. Con todo, haberá que axudar na utilización do coitelo até os 6 ó 7 anos, dependendo da habilidade do neno ou nena e da calidade do coitelo.

Os tazones, os pratos e as cuncas deberán ser irrompibles e o suficientemente sólidas para que non se envorquen. Nos nenos moi pequenos, a miúdo é mellor un tazón cóncavo que un prato plano, para facilitar a utilización da culler. As culleres grosas ou de mango curto e os tenedores permiten unha suxeición máis fácil e descansada.