Zer da gida hau?
Ondo elikatzeak gure osasuna hobetzen laguntzen du
nOLA ELIKATU BEHAR DUGU urte gehiagoz eta osasun hobearekin bizitzeko? Askok geure buruari egiten diogun galdera da hori, gure kultura-ondarearen parte den ziurtasunarekiko erreakzio logiko gisa: elikatzeko moduak eragin erabakigarria du gure bizi-kalitatean. Gaur egun, hainbat hamarkadatan ikerketa zientifiko emankorra egin ondoren, badakigu dieta orekatu eta osasungarri batek herritarren osasun egoera hobetzen laguntzen duela eta pertsonen bizitza, oro har, gogobetegarriagoa izaten laguntzen duela.
Ziurtasun horren aurrean, behar bezala elikatzeko eta ondoren gure egunerokotasunean aplikatzeko beharrezko ezagutzak eskuratzea da egokiena. Lehenengo faseak eskatzen badu informazio zientifikoki zorrotza, bere baieztapenetan fidagarria, ulergarria eta gure eguneroko bizitzara estrapola daitekeena lortzea, bigarrenak are ahalegin handiagoa eskatzen du. Elikadurarekin zerikusia duten jokabide eta jarrera jakin batzuk aldatzeak eskatzen duen ahaleginaz ari gara, hain errotuta egonik gure bizimoduaren parte baitira. Izan ere, ez dezagun ahaztu janaria, herritar askorentzat, garrantzi handiko gaia dela.
Dieta orekatu eta zuzena egin nahi duenak, lehenik eta behin, behar duen informazioa eskuratu beharko du, barneratu eta ezagutza horiek bere eguneroko bizitzan aplikatu, ongi elikatzeko aukera izan dezan, elikadura osasuntsuak duen plazeraren osagaiari uko egin gabe. CONSUMER-en zazpigarren eta azken gida praktiko honek hori guztia posible dela frogatzen du eta, erdiesten diren emaitzen garrantziagatik, elikatze-azturen aldaketa honek merezi duela azpimarratzen du. Besterik gabe, gure osasuna delako ia daukagun gauzarik garrantzitsuena.
Ikuspegi berezia
Gida honek oso ikuspegi zehatzarekin lantzen du elikadura: nola elikatu behar dugun gure adinaren eta egoera pertsonalaren arabera, eta gure bizimoduaren arabera, batez ere, egiten dugun lan motaren arabera. Berriki argitaratu den CONSUMER-en Gida Praktiko batean -oso harrera ona izan du: bigarren edizioa agortzear dago-, elikadura gaixotasun ohikoenetako batzuk prebenitzeko eta tratatzeko modutzat hartu zen.
Orain aurkezten dugun gida honetan, Eroski Taldea Fundazioak jarraibide batzuk eskaintzen ditu behar bezala elikatzeko, eta familia osoarentzat balio dezake. Izan ere, irakurleak oso informazio praktikoa aurkituko du haurtxo batentzat, haurrentzat, nerabeentzat, helduentzat eta adinekoentzat dieta orekatuak eta osasungarriak diseinatzeko, baita haurdun dagoen emakumearentzat eta bularra ematen duen emakumearentzat atal espezifikoak diseinatzeko ere. Bere orrialdeetan nutrizio ohituren ontasuna edo kaltea agertzen da eta ohitura horiek gure bizitzan zehar osasunarekin eta ongizatearekin duten lotura egiaztatzen da.
Lan honen egileak, Maite Zudaire eta Gema Yoldi, biak nutrizionistak eta CONSUMER aldizkariko ohiko kolaboratzaileak, konbentzituta daude elikadura egoki, askotariko eta osoak gure gorputzak hobeto funtzionatzea ahalbidetzen duela eta, gutxienez, diabetesa, hipertentsioa, patologia kardiobaskularrak, obesitatea… bezalako gaixotasunen arriskua prebenitzen edo murrizten duela. Eta, gainera, baieztatzen dute “elikatze-ohiturek gure osasunean duten eragina kontuan hartuta jateak ez duela esan nahi gure gorputzak nekagarriak, errepikakorrak edo mingarriak ez direnik”.
“Nola elikatu gure adinaren eta lan-motaren arabera”, jakintza medikoaren eta zientifikoaren azken egiaztapenak helarazten dizkio irakurleari, baina ihes egiten dio nazioarteko komunitate zientifikoak oraindik onartu ez dituen ikerketen erakargarritasun distiratsu eta engainagarritik. Gidaliburu honetan ez ditugu behar bezala kontrastatu gabeko egia zientifikoak zabaltzen, urteek aurrera egin ahala osasunari kalte egiten dioten elikadura-ohiturak hartzera eraman ditzaketenak. CONSUMER-en Gida Praktiko honek proposatzen dituenak, ia mediku eta nutrizionista guztiek onartzen dituzten elikadura-jarraibide sinpleak dira.
Hainbat kapitulutan zehar, gida honetan elikatze-ohitura osasungarriagoekiko irakurlearen jakin-mina eta interesa sustatzen da, eta familiako kide bakoitzaren adinerako, egoera pertsonalerako eta lan-jarduerarako egokiak diren dietak egiten asmatzeko ezagutzak ematen dira. Hala ere, gogora dezagun pertsona bakoitzak behar jakin batzuk dituela, eta hemen azaldutakoa orientabide orokorren multzo bat baino ez dela, eta medikuarengana edo nutrizionistarengana joateak hobeto egokitu dezakeela kasu bakoitzaren arabera.
CONSUMER-en edozein Gida Praktikotan bezala, zorroztasun teknikoa eta zientifikoa ezinbesteko premisa dira, baina horrek ez du esan nahi edukiak era atsegin eta ulerterrazean erakutsi behar ez direnik. Ahalegin handia egin da edukiak modu erakargarrian eta egokian (diseinua, grafikoak, argazkiak eta ilustrazioak...) aurkezteko, eta, hala, edukiak errazago interpretatzeko eta ezagutzak modu atseginean barneratzeko.
Gidaliburu hauekin beti helburu bera dugu: eguneroko bizitzarako erabakirik probetxugarrienak eta egokienak hartzen lagunduko dioten informazioak proposatzea irakurleari, kasu honetan osasunarekin lotutakoak, jakina denez, hori baita Eroski Taldea Fundazioak argitaratzen dituen argitalpenen ardatz nagusietako bat.
Elikaduraren oinarrizko kontzeptuak
Lan hau dietetikaren eta nutrizioaren oinarrizko kontzeptuak deskribatzen dituen kapitulu batekin hasten da. Pertsona bakoitzaren premietara egokitzen diren proportzioetan, behar adina elikagai dituen elikadura orekatua denen eskura dago, baina gure organismoak behar bezala funtziona dezan benetan ezinbestekoak diren elikagaiak zein diren jakitea komeni da. Eta zein diren elikagai horiek ematen dizkiguten substantzia nutritiboak, eta zein funtzio betetzen dituzten giza gorputzean osasuna mantentzearekin lotuta. Hasierako kapitulu honetan, gure dietan sartu behar diren elikagai-multzoen nutrizio-ezaugarriak azalduko ditugu, eta gure gustu eta behar berezietara ongien egokitzen diren elikagaiak hautatzen lagunduko diguten aholkuak emango ditugu.
Halaber, galdetegi bat dago -“Nolakoa da nire elikadura?”-, gure elikadura-ohiturak egokiak diren jakiteko, eta, hala badagokio, horiek hobetzeko zer aldaketa egin behar diren jakiteko.
Gure adinaren eta lan motaren arabera elikatu
Gidaren muina da, eta bi kapituluk osatzen dute: Elikadura adinaren arabera (haurdun dagoen emakumearen eta bularra ematen duen emakumearen kasuak barne hartzen ditu) eta Elikadura lan motaren arabera, zabalagoa lehenengoa, bizitzako etapa bakoitzaren ezaugarri fisiologikoen deskribapenarekin hasten dena: 0-1 urteko haurra (bularreko haurra), adin txikiko haurra, aurre-nerabeak eta nerabeak, helduak, helduak eta adineko pertsonak. Elikadura lan motaren arabera kapituluan, lana definitzen da pertsonen nutrizio beharrak baldintzatzen dituen faktore gisa, eta batzuetan erabakigarria ere izaten da. Lan sedentarioak, estres psikiko edo fisiko handikoak, txandakako ordutegiak edo gaueko txandak dituztenak, eta etxetik kanpo jatea eskatzen duten lanak dituztenak nola elikatu behar diren lantzen da.
Bi atal nagusi horietan (adina eta lan mota) irakurleak bere egoeraren arabera komeni zaizkion jarraibide dietetikoak aurkituko ditu. Egunero, astero edo noizbehinka kontsumitu behar diren elikagaien kopurua eta mota zehazten dira, otorduak egunean zehar banatzea proposatzen da eta errezeta baten bidez, menuaren adibide bat eskaintzen da. Atal bakoitzean dagoen “Akats bat da” atalean, topiko eta baieztapen herrikoi horiek deskribatzen dira, gure dietan akats handiak egitea eragiten dutenak. Aitzitik, kasu bakoitzean osasunerako egokienak diren elikadura-jokabideak proposatzen dira. Azkenik, atal bakoitza gomendatutako irakurketa batekin amaitzen da, informazioa zabaldu eta aberastuz.
Gida erabiltzea oso erraza da
Pertsona bakoitzak oso behar dietetiko zehatzak ditu, eta horiek, besteak beste, bere adinaren, sexuaren eta jarduera fisikoaren mailaren araberakoak dira.
Irakurlea 42 urteko etxekoandre bat bada, eta ez badu energia askorik gastatzen edo giharretan ahalegin handirik egiten, gida honetako lehen kapitulua irakurtzea komeni zaio, elikagaiei eta horietako bakoitzak gure organismoari ematen dionari buruzko oinarrizko ezagutzak eskuratzeko. Gainera, jakina, helduaroko elikadurari buruzko atalera jo beharko duzu. Eta, informazio gehiago nahi izanez gero, lan motaren araberako elikadurari buruzko kapituluaren sarrera irakurri ahal izango duzu. Hala, proposatutako taularen laguntzaz, egunean zehar egiten dituen jarduerek eragiten duten energia-gastua kalkulatu ahal izango du -etxeko lan gisa ezagutzen ditugun hainbat lan horiek barne-. Horri esker, egunero zenbat kaloria hartu behar dituzun jakin ahal izango duzu, zure energia-gastuaren arabera. Eta jarraibide dietetiko batzuk atera ahal izango dituzu, zure elikadura, zure osasun-egoera eta, oro har, zure bizi-kalitatea hobetzen lagunduko dizutenak, seguru asko.
Eta irakurlea 30 urteko gizona bada, bulego batean lan egiten duena eta etxetik kanpo jan ohi duena, berdin komeni zaio oinarrizko dietetikari buruzko lehen kapitulua irakurtzea, heldu gaztearengan elikadurari buruzko atalarekin jarraitzeko eta, ondoren, Elikadura lan motaren arabera kapituluan lan sedentarioa egin eta etxetik kanpo jaten dutenentzako informazioak eta aholkuak eskaintzen dituzten atalak.
Aurkezpen honi amaiera emateko, esan dezagun “Nola elikatu gure adinaren eta lan-motaren arabera” lanaren indarguneetako bat familiako kide guztientzat duen erabilgarritasuna dela. Demagun gida hau erosten duena aita dela. Bada, bertan, berak ez ezik, emazteak, seme-alabek eta baita gurasoek ere hobeto elikatzeko informazioa aurkituko du.
Azken CONSUMER-en Gida Praktiko hori, “Nola elikatu gure adinaren eta lan motaren arabera”, onuragarria izatea baino ez da falta, hobeto elikatu nahi duten kontsumitzaileentzat eta, beren egoera pertsonaletara egokitutako dieta orekatu baten bidez, osasun ona izan nahi dutenentzat.